Guarana albo gwarana (Pasta Guarana) jest to wysuszone ciasto zawierające co najmniej 4% kofeiny, otrzymywane z podprażonych nasion hodowanej dziś w Ameryce Połu­dniowej liany ? Paullinia cupana (z rodziny Sapindaceae).

Owoc guarany jest czerwoną, soczystą, wielkości sporej śliwki torebką, zawierającą 1-3 czarnych, kulistych nasion, wielkości niewielkiego orzecha laskowego. Nasiona w dolnej części obrośnięte są purpurową mięsistą osnówką (arillus).

Dojrzałe owoce po zerwaniu rozgniata się z wodą i prze­ciera przez rzadkie sita w celu usunięcia z nasion soczystej naowocni i osnówki. Następnie obmyte nasiona podpraża się w ciągu kilku godzin, aż wyschną, a jądra nasienne nabiorą przez prażenie jasnobrunatnej barwy. Jest to więc typowa stabilizacja surowca kofeinowego.

Podprażone nasiona oczyszcza się z łupiny nasiennej (skórki) i miele na proszek, który następnie zarabia się z wodą na gęste ciasto, zwane ?pastą gwaranową” (Pasta Guarana). Produkt ten jest najbogatszym w kofeinę (do 6% kofeiny) surowcem ? używką.

W Europie i Stanach Zjednoczonych pasta gwarana jest lekiem kofeinowym, częstym składnikiem różnorodnych proszków od bólu głowy i preparatów orzeźwiających. Natomiast w dorzeczu Amazonki i Orinoko guarana jest co­dzienną używką kofeinową w postaci napoju zwanego ?aqua branca”. W tym celu suche ciasto guaranowe uciera się na drobny proszek i rozbełtuje w zimnej wodzie. Zwyczaj ten pochodzi stąd, że w czasie wiosennych rozlewów rzek miejscowa ludność musi często chronić się przed powodzią na drzewa, gdzie nie ma możności rozpalania ogniska i przyrządzania gorących pokarmów i napojów. Dlatego brejowata i niezbyt smaczna ?zupa” z pasty guaranowej musi dostarczyć energii do przetrwania.